Een ambtsbericht is een document dat een ontvanger in staat stelt om maatregelen te nemen tegen de persoon of organisatie die in het ambtsbericht wordt genoemd. Wij brengen ambtsberichten uit om niet-geheime informatie uit onze onderzoeken te delen met ambtelijke partners.
Ambtsbericht om anderen te laten handelen
Veel informatie van de AIVD is geheim en mag volgens de wet niet worden gedeeld met mensen die daar geen speciale autorisatie voor hebben. Een ambtsbericht is juist een van de weinige manieren om openlijker informatie te delen. Daarmee bieden wij anderen een mogelijkheid om die informatie te gebruiken in hun eigen werk en te handelen (handelingsperspectief).
Dit is vastgelegd in artikel 62 van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) 2017.
Ambtsberichten in het strafrecht
In onze onderzoeken kunnen wij aanlopen tegen een persoon of organisatie die zich mogelijk schuldig maakt aan strafbare feiten. In dat geval verstrekken wij (schriftelijk) een ambtsbericht aan het Openbaar Ministerie (OM), zodat dit actie kan ondernemen.
Een daarvoor aangewezen lid van het OM, de Landelijk Officier van Justitie Terrorismebestrijding (LOvJ), moet van tevoren de (vertrouwelijke) documenten inzien om de achtergronden bij het ambtsbericht te weten te komen.
Het OM moet kunnen afwegen of de informatie uit het ambtsbericht betrouwbaar genoeg is om een strafrechtelijk onderzoek te starten, aangezien dit ingrijpende gevolgen kan hebben voor iemands persoonlijke levenssfeer. Uit de vertrouwelijke documenten moet duidelijk worden dat er voldoende vermoedens zijn dat er (voorbereidingen voor) strafbare handelingen worden verricht.
De toetsing door een lid van het OM is een van de waarborgen in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.
De LOvJ Terrorismebestrijding kan bij een zitting worden ondervraagd over (de totstandkoming van) het ambtsbericht. Ook medewerkers van de AIVD kunnen tijdens het onderzoek worden gehoord. Zowel de LOvJ Terrorismebestrijding als de AIVD heeft daarbij een geheimhoudingsplicht.
'Een ambtsbericht vormt vrijwel altijd het startpunt van het onderzoek van het Openbaar Ministerie.'
Wat gebeurt er met verzonden ambtsberichten aan het OM?
Het ambtsbericht wordt uiteindelijk opgenomen in een (straf)dossier, zodat de inhoud ook voor de betrokkene(n) inzichtelijk is. Vertrouwelijke documenten worden hierin niet opgenomen. Die informatie kan namelijk inzicht geven in hoe wij aan onze informatie komen (werkwijze en bronnen) en dat mag volgens de wet niet openbaar worden gemaakt. De vertrouwelijke documenten spelen daarna daarom ook geen rol in het strafproces.
Een ambtsbericht vormt vrijwel altijd het startpunt van het onderzoek van het OM. Een verdachte kan op basis van geheime informatie van de AIVD nooit veroordeeld worden. Wij zijn feitelijk alleen de 'tipgever', het OM moet vervolgens zelf alle feiten verzamelen voor het strafproces.
Ambtsberichten voor andere instanties
In bepaalde situaties kunnen wij ook een ambtsbericht uitbrengen aan andere instanties. De Wiv 2017 schrijft precies voor welke instanties dat zijn. Dan gaat het bijvoorbeeld om de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), een burgemeester of de Raad voor de Kinderbescherming.
Ook voor deze instanties kan een ambtsbericht aanleiding zijn voor het doen van eigen onderzoek en het treffen van maatregelen of het nemen van een besluit. Dat is ook de reden dat we een ambtsbericht uitbrengen, zodat de ontvanger zijn taak goed kan uitvoeren. Daarom bevat zo'n ambtsbericht zelf ook geen staatsgeheime informatie.
De ontvanger mag de vertrouwelijke documenten inzien die aanleiding zijn geweest voor het ambtsbericht. Dit wordt in het ambtsbericht zelf ook expliciet gemeld aan de ontvanger. Hij of zij kan daarmee beoordelen of de inhoud van het ambtsbericht wordt onderbouwd door de staatsgeheime informatie die er achter ligt. Dus of de AIVD het ambtsbericht terecht heeft opgesteld en verstrekt. Eventueel kan de ontvanger iemand aanwijzen om de onderliggende documenten te beoordelen.
Als een betrokkene, dus de genoemde persoon in het ambtsbericht, het niet eens is met het besluit dat de ontvanger heeft genomen op basis van het ambtsbericht, dan kan hij naar de rechter stappen. Ook deze bestuursrechter kan de documenten inzien. Hiervoor moet de persoon die in het ambstbericht wordt genoemd wel toestemming geven.
'Sommige ambtsberichten zijn staatsgeheim. Daar staat informatie in die de belangen van de staat kan schaden als deze openbaar wordt.'
Openbaar of niet
Een ambtsbericht bevat in principe geen staatsgeheime informatie. Anders zou de ontvanger de informatie ook niet kunnen gebruiken om eigen stappen te zetten. Omdat zo'n bericht wel persoonsgegevens bevat, bijvoorbeeld iemands naam en adres, maakt de AIVD het niet openbaar. Een ontvanger mag dat in principe wel. Zo komt bijvoorbeeld bij een rechtszaak het ambtsbericht vaak in de openbaarheid.
Er is een specifiek soort ambtsberichten dat wel staatsgeheim is. Daar staat dusdanige informatie in dat die de belangen van de staat kan schaden wanneer deze openbaar wordt. Het gaat dan bijvoorbeeld om het antwoord op een vraag van het ministerie van Buitenlandse Zaken over een exportvergunning die een bedrijf heeft ingediend.
Het ministerie wil dan weten of wij over informatie beschikken over de ontvanger van de betreffende goederen in een bepaald land. Het gaat daarbij om goederen die mogelijk gebruikt worden voor de productie van massavernietigingswapens of hun overbrengingsmiddelen.
Het ambtsbericht is in dat geval staatsgeheim, omdat het inzicht geeft in de landen of bedrijven waar wij aandacht voor hebben. Het bekend worden van die informatie zou er toe kunnen leiden dat voor de export andere routes gekozen zouden kunnen worden.
Schriftelijke vastlegging is verplicht
Een ambtsbericht wordt schriftelijk verstrekt. Gaat het om een spoedgeval? Dan kunnen wij een ambtsbericht ook mondeling, zelfs telefonisch, uitbrengen. Wel zorgen wij daarna zo spoedig mogelijk alsnog voor een schriftelijke bevestiging.
Ga terug naar het overzicht van alle onderwerpen.