Rechts-extremisme

Haat jegens het vreemde

De AIVD spreekt van rechts-extremisme als aan de definitie van extremisme wordt voldaan en daarbij een of meer van de volgende denkbeelden centraal staan:

• Racisme en wit superioriteitsdenken
• antisemitisme
• vreemdelingenhaat (inclusief moslimhaat);
• haat jegens vreemde (cultuur)elementen;
• ultranationalisme.

Kenmerkend voor rechts-extremistische groepen is de boodschap dat er in Nederland sprake is van bewuste 'omvolking': een duistere Joodse macht zou massamigratie aanwakkeren om in westerse landen de witte bevolking te verzwakken of te vervangen. Hiervoor zou de 'linkse elite' van overheid, rechtspraak, media en wetenschap ingezet worden. Deze feitelijke onjuiste complottheorie staat internationaal bekend als the great replacement.

Rechts-extremistische groepen maken opportunististisch gebruik van angst en onvrede in de samenleving en ondermijnen door hun boodschap/narratief het vertrouwen in de democratische rechtsorde. Hierdoor kunnen spanningen en polarisatie tussen bevolkingsgroepen ontstaan en kunnen mensen onterecht het vertrouwen verliezen in de democratische instituties. Rechts-extremisten streven naar een normalisering van hun boodschap/narratief in de samenleving. 

Dit narratief vormt een tweeledige dreiging. Enerzijds draagt het bij aan de ondermijning van de democratische rechtsorde door de verhouding tussen overheid en burgers en de sociale cohesie tussen burgers onderling in de maatschappij onder druk te zetten. Anderzijds is dit gedachtegoed een mogelijke voedingsbodem voor het gebruik van geweld, zoals dat te zien is binnen het rechts-terrorisme. 

Heterogeen landschap in ontwikkeling

Het rechts-extremistisch landschap in Nederland is heterogeen en divers en blijft in ontwikkeling, mede gevoed door politiek-maatschappelijke ontwikkelingen. Dankzij sociale media is er sprake geweest van een aanzienlijke verjonging, waarbij deze (online) jongerengroepen aan belang hebben gewonnen in de rechts-extremistische scene. Deze nieuwe groepen zijn deels geïnspireerd op de alt-right beweging, maar noemen zichzelf etno-nationalisten of gebruiken zelfs de neutrale term 'nationalisten'. 

Organisatie via sociale media en chat-apps

De rechts-extremistische groepen zijn relatief klein. Het aantal personen dat bereikt wordt, is uiteraard wel groter, mede door posts en 'gelikte' filmpjes op openbaar toegankelijke sociale media. Veelal gericht op (gamende) jongeren en studenten. De dynamiek van sociale media zorgt ervoor dat gebruikers elkaars opvattingen steeds bevestigen en versterken. 

Rechts-extremistische dreiging met en zonder geweld

De AIVD doet onderzoek naar rechts-extremisme om vast te stellen op welke manier en in welke mate sprake is van dreiging voor de democratische rechtsorde.

Dat gaat zowel om de antidemocratische doelstellingen van personen, als in de ondemocratische manier waarop zij deze willen bereiken. 

Niet-gewelddadige dreiging van rechts-extremisten

Het rechts-extremistische narratief heeft als doel het in de kern antidemocratisch gedachtegoed, onder meer gebaseerd op rassenleer, algemeen geaccepteerd te maken.

Als deze ideeën in de toekomst steeds gewoner zouden worden in de Nederlandse samenleving en ook geaccepteerd zouden worden in het openbaar bestuur, is dat een bedreiging voor de Nederlandse democratische rechtsorde. In dit verband wordt wel gesproken over het verschuiven van het Overton-venster. Dat wil zeggen: het verschuiven van wat als acceptabel (en niet meer radicaal) wordt gezien in de maatschappij. Hier streven de rechts-extremistische groepen openlijk naar. 

Ook worden ondemocratische methoden gebruikt om dit doel te bereiken, zoals het systematisch haatzaaien, bevolkingsgroepen demoniseren, intimideren of een sfeer van angst creëren. 

Gewelddadige dreiging van rechts-extremisten

Er gaat ook een geweldsdreiging uit van rechts-extremisten. Veel 'traditionele' rechts-extremisten beschouwen terroristische aanslagen als contraproductief voor de beweging en het behalen van hun doelen. Maar online is het taalgebruik wel agressiever en opruiender. Bovendien heerst in rechts-extremistische kringen een grote fascinatie voor vuurwapens. Aanhangers delen zeer provocatieve en extreem gewelddadige propaganda met elkaar. 

De agressieve en opruiende manier van discussiëren en de interesse in vuurwapens zijn zorgwekkend in combinatie met de groeiende groep (kwetsbare) personen die (vaak online) in aanraking komt met gewelddadig rechts-extremistisch gedachtegoed.

Aanslagen in het buitenland laten zien dat rechts-extremisme kan overgaan in terrorisme. Personen in Nederland kunnen radicaliseren. Dat maakt dat terroristische aanslagen door rechts-extremisten mogelijk zijn. 

Rechts-terrorisme

Alle stromingen binnen het rechts-extremisme kunnen vanwege de inherente haat en oorlogstaal in principe uitmonden in terroristische handelingen of activiteiten. Het accelerationisme, een stroming die terroristische aanslagen als middel ziet om de verwachte rassenoorlog op gang te brengen, is hiervan het meest bekend. Dit wordt ook in Nederland aangehangen. 

Aanhangers van het rechts-terroristisch denken halen hun inspiratie uit meerdere rechts-extremistische narratieven en combineren deze tot hun eigen, gewelddadige gedachtegoed.

Zulke aanhangers zijn voornamelijk jonge rechts-extremisten die in afgesloten online chatgroepen terroristisch geweld verheerlijken. Onderling delen zij rechts-extremistische complottheorieën. Velen verwachten, net als andere rechts-extremisten, dat er in de toekomst een rassenoorlog uitbreekt die kansen biedt voor de oprichting van een witte etnostaat.

Sommigen willen geweld gebruiken om deze rassenoorlog sneller op gang te brengen. Anderen willen voornamelijk geweld plegen tegen minderheden of andere 'vijanden', zonder hier verder een concreet ideologisch doel aan te binden. 

Veel aanhangers halen hun inspiratie nog altijd uit het accelerationisme, maar ze putten soms ook uit occulte stromingen, of het incel-gedachtegoed. Dat staat voor involuntary celibacy. Incels houden 'het systeem' verantwoordelijk voor hun gebrek aan seksuele en romantische relaties met vrouwen.

Een andere inspiratiebron is het ecofascisme, een rechts-extremistische ideologie die stelt dat de harmonie tussen de witte mens en de natuur verloren is gegaan door onder meer massa-immigratie, globalisering en kapitalisme. 

Het zijn vaak jonge mannen die deel uitmaken van rechts-terroristische online groepen of kanalen. Het is een generatie die is opgegroeid met internet, waar ze op zoek gaan naar informatie en contact leggen met gelijkgestemden. 

Dit gebeurt buiten het zicht van de samenleving, waardoor radicalisering lang onzichtbaar blijft. De veelal kwetsbare jongeren worden in dit gedachtegoed meegezogen en kunnen snel radicaliseren.

Ga terug naar Extremisme.