Extremisme
Extremisme is het actief nastreven en/of ondersteunen van diepingrijpende veranderingen in de samenleving die een gevaar kunnen opleveren voor (het voortbestaan van) de democratische rechtsorde. Dit kan gebeuren met ondemocratische methodes, zoals geweld en intimidatie, wat afbreuk kan doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde.
Hoewel de thema's binnen het extremisme in het algemeen nog wel een 'linkse' en 'rechtse' signatuur kennen, is die onderverdeling niet meer altijd goed te maken. Er zijn namelijk overtuigingen te benoemen waarover zowel 'links' als 'rechts' zich druk maakt. Dit komt vaak voort uit onvrede over en wantrouwen jegens de overheid.
Doorgaans is daarbij hoogstens sprake van burgerlijke ongehoorzaamheid, zoals bij protesten tegen het natuurbeleid in de Oostvaardersplassen en tegen de gaswinning in Groningen. Deze protesten ontstijgen meestal het activisme niet en daarom is daar niet direct sprake van een dreiging voor de democratische rechtsorde.
Wij achten het echter wel voorstelbaar dat splintergroepen of eenlingen geïnspireerd raken door het activisme en hun toevlucht zoeken tot extremisme. De AIVD heeft als taak om te signaleren wanneer deze activistische boosheid ontaardt in extremistische activiteiten.
'Bepaalde rechts-extremisten vinden dat de Nederlandse identiteit door immigratie en islamisering in gevaar komt.'
Haat jegens het vreemde, voorkeur voor eigen ras
Voor bepaalde rechts-extremisten staat immigratie nog altijd gelijk aan islamisering. Immigratie en islamisering leveren in hun ogen een gevaar op voor de Nederlandse identiteit. Het voelt voor deze rechts-extremisten alsof de overheid de Nederlandse cultuur in de uitverkoop doet door vluchtelingen uit islamitische landen toe te laten. Een zichtbare vertegenwoordiger van dat gedachtegoed is bijvoorbeeld de groepering Identitair Verzet.
Het anti-islamstandpunt kent binnen het extremisme veel supporters, waarbij het steeds minder exclusief mannen zijn zoals voorheen. Ook trekt het anti-overheidssentiment dat binnen deze groep heerst sympathisanten aan die geen historie hebben met het rechts-extremisme. Zij koesteren eveneens wantrouwen tegen de (Europese) politiek en soms ook tegen de wetenschap en (massa-)media.
Het behoeft geen betoog dat de AIVD kritiek op de islam, immigratie of de overheid op zichzelf niet als een vorm van rechts-extremisme beschouwt. Dit valt immers onder de vrijheid van meningsuiting. Wij beoordelen dergelijke uitingen als extremistisch als deze overgaan in haatzaaien, intimidatie en bedreigingen.
Een deel van de extremisten pleit zelfs voor het voorkomen van vermenging van rassen. Dit etnisch-nationalistisch gedachtegoed vindt gehoor binnen de kring van aanhangers van het alt-rechtsgedachtegoed, zoals het 'studiegenootschap' Erkenbrand. Op zich hebben zij - naar eigen zeggen - niets tegen het bestaan van meerdere rassen, maar Nederland is voor de Nederlanders.
Er zijn ook extremisten die overtuigd zijn van de blanke suprematie. Deze personen nemen een antidemocratisch standpunt in en streven een racistische samenleving na waarin mensen niet als gelijk worden beschouwd. Dit is in strijd met de democratische rechtsorde.
Verzet tegen 'oorzaak' van migrantenstromen
Ook vanuit 'links' bestaat van oudsher verzet tegen het vreemdelingen- en asielbeleid. Hierbij wordt het beleid juist als te strikt beschouwd.
Binnen het verzet tegen het vreemdelingen- en asielbeleid is een verschuiving van de aandacht te zien in de richting van defensie-orderbedrijven. Dit zijn bedrijven die goederen leveren aan het ministerie van Defensie. Men redeneert daarbij als volgt: zonder defensie-orderbedrijven zou er minder oorlog zijn, dus minder vluchtelingen en daarmee minder migrantenstromen.
Ook het leveren van materialen aan de Europese grenswacht om migranten tegen te houden aan de Europese buitengrenzen wordt de bedrijven aangerekend.
De Antifascistische Actie (AFA) heeft zich afgelopen jaar aangesloten bij enkele niet-gewelddadige acties tegen dit soort bedrijven.
Er is daarnaast nog aandacht voor de ‘traditionele’ doelwitten, zoals de makers en de uitvoerders van het vreemdelingen- en asielbeleid, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, Dienst Justitiële Inrichtingen en bouwbedrijven van detentiecentra. De acties tegen het asielbeleid zijn afgelopen jaar minder hard gevoerd dan enkele jaren geleden.
Ideologie gebaseerd op de eigen identiteit
Een opmerkelijke ontwikkeling binnen het activisme en extremisme is de versnippering van ideologieën waarbij men terugvalt op de eigen identiteit. Zo zijn er op basis van hun eigen identiteit georganiseerde anti-racisten die zich verzetten tegen de - in hun ogen - koloniale erfenis van Nederland en die de steun van 'witte' medestanders afwijzen.
Activiteiten en resultaten
Op basis van ambtsberichten van de AIVD heeft het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar een extremist die geweld wilde gebruiken tegen moslims. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een veroordeling door de rechtbank begin december 2018.
| Ambtsberichten | 21 |
| Inlichtingenrapporten | 8 |
| Publicaties | 1 |
Over de ontwikkelingen binnen het rechts-extremisme publiceerden wij in oktober 2018 de publicatie Rechts-extremisme in Nederland, een fenomeen in beweging.
- Ga terug naar de overzichtspagina van het AIVD-jaarverslag 2018