Voorwoord

Iedere Nederlander kent waarschijnlijk wel beelden van het leed dat Rusland in Oekraïne aanrichtte. En iedere Nederlander heeft in eigen land de effecten van het conflict gezien: de vluchtelingen, gasschaarste, inflatie, de dreiging van nucleaire wapens. 

President Poetin beschouwt zichzelf niet alleen in oorlog met Oekraïne, maar ook op steeds meer manieren in conflict met het Westen. Andersom leeft in het Westen de opvatting dat de strijd in Oekraïne ook gaat over onze normen, waarden, vrijheid en welvaart. 

Het conflict zette ook druk op breuklijnen in de wereld die toch al meer aan de oppervlakte kwamen. Vooral die tussen de VS en China. Hun economische en geopolitieke competitie dwingt steeds meer landen partij of in ieder geval positie te kiezen. Ook binnen Europa wordt gereflecteerd op de relatie met China. 

China stelt zich op als gewaardeerd (handels)partner van het Westen én vormt de grootste bedreiging voor onze economische veiligheid. Zonder scrupules spioneert het land ook in Nederland, onder andere via cyberaanvallen.

Steeds meer landen in de wereld hebben offensieve cyberprogramma's en zetten die in met soms grote brutaliteit. Dat bedreigt onze veiligheid, economische voorspoed en manier van leven. 

De Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten horen op cybergebied bij de beste in de wereld. Maar ze moeten wel dáár kunnen zijn waar onze aanvallers zich bevinden, zoals op de kabel. 

In Nederland verstoorde de AIVD in 2022 enkele mogelijke rechts-terroristische dreigingen. Ook pakte de politie in 2022 een man op voor het bedreigen van een bewindspersoon. Na een ambtsbericht over een mogelijke jihadistische dreiging hield de politie een 20-jarige Syriër aan. Hij wordt verdacht van het voorbereiden van een terroristisch misdrijf. Ook schat de AIVD in dat de dreiging van aanslagen recent toeneemt, van door ISIS aangestuurde netwerken. Vooral zulke netwerken in Afghanistan spelen daarbij een rol. 

Zulke voorbeelden illustreren hoe uiteenlopend terroristische en extremistische dreigingen tegen Nederland zijn geworden. De verschillende extremistische groepen hebben gemeen dat ze de nationale veiligheid bedreigen én dat hun boodschappen onze democratische rechtsorde kunnen ondermijnen. Ze kunnen ervoor zorgen dat Nederlanders onterecht het vertrouwen verliezen in elkaar en in de manier waarop ons land wordt bestuurd. Dat gevaar is reëel.

Dat gebeurt niet toevallig in een tijd waarin zulk vertrouwen toch al onder druk staat. Opportunistisch spelen extremisten in op de zorgen van deze tijd, en proberen ze hun wereldvisie te verbinden aan twijfels en boosheid die Nederlanders voelen. 

Dat maakt het onderscheid tussen activisme en extremisme hoogst actueel. Kritiek op overheidsbesluiten, protest en demonstratie (ook als die de grenzen van de wet opzoeken) hóren bij een gezonde democratie.

De extremistische wereldvisie die achter tragische of pijnlijke gebeurtenissen altijd het werk van gehate vijanden ziet - bijvoorbeeld joodse complotten of een kwaadaardige elite - hoort daar niet bij. En extremistische 'oplossingen' horen in een democratie al helemaal niet thuis. Die komen altijd neer op meer verwijdering, haat, radicalisering en uiteindelijk geweld. Daarom heeft de AIVD de taak extremisme te onderzoeken.

2022 was niet alleen een jaar van zichtbare, urgente en diverse dreigingen. Van onrust en verdeeldheid. Het was ook een jaar van eensgezindheid en samenwerking in reactie daarop. Westerse landen reageerden eendrachtig op de Russische agressie. En binnen Nederland werken meer en meer onderdelen van de overheid en maatschappelijke partners samen om Nederland veilig te houden. Niet voor niets gaan twee themaverhalen in dit jaarverslag daarover.

De AIVD is daarbij een stuk van een veel grotere puzzel. Maar een bijzonder stuk. U kunt in dit jaarverslag af en toe lezen over zaken die de AIVD wist te voorkomen of hielp voorkomen. Daarachter gaat een wereld schuil van toewijding, hard werk en vernuft.

Ik wil terugkijkend op 2022 dan ook uitspreken hoe trots ik ben op de mensen van de AIVD. De diversiteit aan dreigingen en de oorlog in Oekraïne hebben buitengewone inzet van onze teams gevraagd. In deze bijzondere omstandigheden doen zij hun werk uit het zicht. Maar het effect ervan is onmiskenbaar. Nederland is veiliger dankzij hun inzet.