4. Organisatie en kerncijfers
|
Toetsing en toezicht op het werk van de AIVD
|
De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) zien onafhankelijk toe op het rechtmatig handelen van de AIVD. Dat is belangrijk voor de legitimiteit van het werk van de dienst.
De TIB controleert of de AIVD bepaalde bijzondere bevoegdheden volgens de wet mag inzetten. De CTIVD controleert de rechtmatigheid van de gehele uitvoering van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv 2017). De CTIVD kan daarvoor onderzoeken beginnen en rapporteert daarover aan de Eerste en Tweede Kamer.
In 2024 rapporteerde de CTIVD over twee onderzoeken die de commissie sinds 2023 deed naar de wettelijke bevoegdheid van de AIVD om ‘agenten’ in te zetten. Een agent is iemand die door de AIVD wordt gevraagd specifieke informatie te verzamelen. Dat kan ook een eigen medewerker zijn die onder een dekmantel werkt. Als dat online gebeurt heet dat een virtual agent.
In september rapporteerde de CTIVD dat de AIVD en de MIVD in het algemeen rechtmatig handelen bij het inzetten van virtuele agenten. De CTIVD onderzocht ook de inzet van journalisten als agent. Daarover rapporteerde de commissie in juni dat er geen aanleiding is om te veronderstellen dat journalisten onder druk zijn gezet om te werken als agenten, en dat medewerkers van de diensten zich inspannen om zulke inzet zo zorgvuldig mogelijk te laten verlopen.
De CTIVD deed ook de aanbevelingen om meer aandacht te hebben voor de bijzondere positie van journalisten, en werkwijzen beter vast te leggen in beleid en werkinstructies. De AIVD heeft die aanbevelingen overgenomen en de CTIVD geïnformeerd over hoe de implementatie daarvan vordert.
De commissie werkt aan nog een derde onderzoek naar de inzet van agenten. Dat draait om de vraag hoe de AIVD omgaat met zijn zorgplicht voor het mentale welzijn van agenten. Dat onderzoek zal doorgaan in 2025.
De CTIVD is in 2024 bovendien begonnen met nieuwe onderzoeken. Onder meer naar hoe de AIVD en MIVD bulkdatasets – grote databestanden – verwerken. En naar aanleiding van de verdenking van het lekken van staatsgeheimen door (ex-)NCTV-medewerkers onderzoekt de CTIVD onder meer of de AIVD veiligheidsonderzoeken goed heeft uitgevoerd en zorgvuldig genoeg is geweest bij het verstrekken van staatsgeheime informatie aan de NCTV.
Het wettelijk kader van de AIVD
|
In 2024 trad na lange voorbereidingen de ‘Tijdelijke wet’ in werking. De Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, bulkdatasets en overige specifieke voorzieningen moet ervoor zorgen dat de slagkracht en de toekomstbestendigheid van de diensten weer herstellen. Die stonden eerder onder druk door tekortkomingen in de Wet op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (Wiv 2017).
De Tijdelijke wet geeft meer duidelijkheid over het gebruik van grote datasets en de hackbevoegdheid van de diensten. Ook maakt de Tijdelijke wet het mogelijk voor de diensten om kabelinterceptie breder in te zetten, specifiek tegen landen met een offensief cyberprogramma. Daar gaat altijd een rechtmatigheidsoordeel door de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) aan vooraf. De AIVD heeft in 2024 meteen de aanvraag gedaan de mogelijkheid daadwerkelijk te gebruiken. Die is door de TIB als rechtmatig beoordeeld.
Ook maakt de Tijdelijke wet het mogelijk voor de diensten om kabelinterceptie breder in te zetten tegen landen met een offensief cyberprogramma
De AIVD en de MIVD konden in de praktijk nog niet volledig gebruikmaken van alle mogelijkheden die de Tijdelijke wet biedt, in het bijzonder bleef de verbeterde inzet uit van de hackbevoegdheid tegen landen die Nederland digitaal aanvallen. Dat komt door beperkte invulling van de capaciteit bij de CTIVD (pagina 58), die bindend moet toezien op het gebruik van die bevoegdheid.
Met de Tijdelijke wet zijn alleen de meest urgente onvolkomenheden van de Wiv 2017 verholpen. Om de diensten te laten werken binnen een wettelijk kader dat past bij de moderne operationele praktijk, waarbij technologie een grotere rol speelt, werkten de betrokken ministers bovendien aan een grondige herziening van de Wiv 2017. Het doel is om het wetsvoorstel daartoe eind 2025 aan te bieden voor openbare consultatie.
Kerncijfers
|
Verzoeken |
Ingediend |
Afgehandeld |
Inzagedossier verstuurd |
Nog in behandeling |
|
Gegevens over eigen persoon |
380 |
589 |
334 |
126 |
|
Gegevens over overleden familielid |
77 |
101 |
54 |
15 |
|
Gegevens over bestuurlijke aangelegenheden |
29 |
28 |
21 |
41 |
|
Gegevens over derden |
22 |
21 |
2 |
7 |
|
Totaal |
508 |
739 |
411 |
189 |
|
Bezwaar |
Beroep |
Hoger beroep |
|
|
Afgehandeld |
20 |
4 |
1 |
|
Ongegrond |
13 |
3 |
1 |
|
(Gedeeltelijk) gegrond |
5 |
0 |
0 |
|
Niet-ontvankelijk |
1 |
0 |
0 |
|
Ingetrokken |
1 |
1 |
0 |
| Nog in behandeling op 1 januari 2024 | 8 |
| Ingediend in 2024 | 21 |
| Geheel ongegrond verklaard | 3 |
| Deels gegrond verklaard | 0 |
| Geheel gegrond verklaard | 0 |
| Informeel afgedaan | 3 |
| Niet in behandeling genomen | 1 |
| Ingetrokken | 1 |
| Doorverwezen | 2 |
| Nog in behandeling op 31 december 2024 | 19 |
| Nog in behandeling op 1 januari 2024 | 4 |
| Ingediend in 2024 | 15 |
| Geheel ongegrond verklaard | 1 |
| Deels gegrond verklaard | 0 |
| Geheel gegrond verklaard | 0 |
| Geen oordeel | 0 |
| Informeel afgedaan | 2 |
| Niet in behandeling genomen | 10 |
| Ingetrokken | 1 |
| Doorverwezen | 0 |
| Nog in behandeling op 31 december 2024 | 5 |
Terug naar inhoud >>>