Wat is het verschil tussen activisme, extremisme en terrorisme?

Het doel dat deze personen nastreven is vaak wel hetzelfde. Zij zijn het allen oneens met het heersende beleid en de huidige stand van zaken en willen de politieke besluitvorming beïnvloeden in een door hen gewenste richting.

Wat is activisme?

Activisten willen anderen overtuigen van een bepaald standpunt. Voorbeelden van thema's waar activisten zich mee bezig kunnen houden, zijn:

• het klimaat;
• dierenwelzijn;
• immigratie;
• en religieuze vrijheid.

Activisme kan zich uiten in bijvoorbeeld manifestaties, demonstraties of petities.

Vaak wordt activisme gekoppeld aan het politiek linkse spectrum, maar dit hoeft niet. Er zijn ook demonstraties tegen een - in de ogen van de activisten - te ruimhartig asielbeleid. Ook kan vanuit een religieuze achtergrond activistisch worden gehandeld.

Doet de AIVD onderzoek naar activisme?

Activisme is geen aandachtsgebied voor de AIVD. Activisten maken namelijk doorgaans gebruik van democratische rechten, zoals het demonstratierecht of het petitierecht.

In sommige gevallen overtreden activisten de wet, maar hun activiteiten zijn er in de kern niet op gericht om de democratische rechtsstaat te ondermijnen.

Wel leert de ervaring dat een klein deel van de activisten kan radicaliseren tot extremist. Activisme kan daarmee een voedingsbodem voor extremisme vormen.

Wat is extremisme?

De AIVD onderscheidt binnen het extremisme twee verschijningsvormen:

1. het hanteren van ondemocratische methodes die afbreuk kunnen doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde;
2. het actief nastreven en/of ondersteunen van een verandering die op zichzelf een dreiging vormt voor de democratische rechtsorde, eventueel met het hanteren van ondemocratische methodes.

In de eerste vorm is extremisme erop gericht om anderen met ondemocratische middelen te dwingen om een bepaald standpunt over te nemen. Doel is om daarmee politieke besluitvorming en de maatschappij te veranderen.

Vanwege de ondemocratische wijze van handelen, maken deze extremisten zich eigenlijk altijd schuldig aan strafbare feiten.

Voor het werkterrein van de AIVD is het echter met name van belang dat zij de democratische rechtsstaat of rechtsorde ondermijnen. Om die reden zijn zij een aandachtsgebied van de dienst.

De (ondemocratische) activiteiten van extremisten kunnen niet-gewelddadig zijn, zoals intimidatie, haatzaaien, demonisering of bedreiging.

Er kan echter ook sprake zijn van gewelddadige acties, zoals mishandeling of vandalisme. Voorbeelden van thema's waar extremisten zich mee bezig kunnen houden, zijn:

• het klimaat; 
• dierenwelzijn; 
• vrouwenrechten; 
• en immigratie. 

Extremisme wordt vaak in verband gebracht met politiek links en rechts, maar kan bijvoorbeeld ook ingegeven worden door het opkomen voor dierenrechten of door anti-institutioneel sentiment.

Deze extremisten krijgen aandacht van de AIVD, omdat zij vanuit hun gedachtegoed een dreiging vormen voor de democratische rechtsorde.

De AIVD beschouwt intimidatie of geweld vanuit bijvoorbeeld een motorclub of voetbalsupporters richting het openbaar bestuur weer niet per se als extremisme. Het is weliswaar strafbaar en probeert politieke besluitvorming onder druk te zetten, maar het heeft een andere - vaak criminele - achtergrond.

Extremisme kan in zijn uiterste vorm tot terrorisme leiden.

Wat is terrorisme?

Ook terroristen willen vanuit ideologische motieven politieke besluitvorming beïnvloeden en veranderingen in de samenleving bewerkstelligen.

Zij doen dat door aanslagen te plegen - of daarmee te dreigen - waarbij zij het gemunt hebben op dodelijke slachtoffers of op maatschappij-ontwrichtende schade. Zo wordt angst gezaaid in grote groepen in de samenleving.

De definitie die de AIVD hanteert is: het uit ideologische motieven (voorbereiden van het) plegen van op mensenlevens gericht geweld of het veroorzaken van maatschappij-ontwrichtende schade, met als doel (een deel van) de bevolking ernstige vrees aan te jagen, maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen en/of politieke besluitvorming te beïnvloeden.

Terrorisme onderscheidt zich van extremisme doordat terroristische daden een maatschappij-ontwrichtend effect hebben.