Bulkdatasets: hoe gaan de AIVD en MIVD hiermee om?
In het najaar van 2020 is een aangescherpt beleid voor de omgang met bulkdatasets gepubliceerd in de Staatscourant. Hiermee zorgen de AIVD en MIVD voor een betere bescherming van de privacy van personen van wie er gegevens in de bulkdataset zitten en die geen targets zijn of worden.
Zonder informatie en data kunnen inlichtingen- veiligheidsdiensten hun werk niet doen.
Het kan voor de taken van de AIVD en MIVD nodig zijn om een verzameling van grote hoeveelheden persoonsgegevens te verwerven, zoals data uit open bronnen of van informanten.
Dit noemen we bulkdatasets.
Gekende en verborgen dreigingen
Bulkdatasets hebben een belangrijke functie in de analyse van gekende dreigingen, bijvoorbeeld de locaties van Nederlandse uitreizigers in (voormalig) ISIS-gebied.
Ook zijn deze sets van grote operationele waarde bij het onderkennen en identificeren van verborgen dreigingen, zoals nog onbekende werkwijzen van terroristische organisaties of activiteiten van buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten.
Datasets zijn voor de AIVD en MIVD dus onmisbaar om hun taken goed uit te voeren. Aan de andere kant realiseren de diensten zich terdege dat het hier ook om persoonsgegevens gaat van mensen die geen targets zijn of worden.
Daarom hebben wij ons als dienst sterk gemaakt voor het invoeren van de aangescherpte regels. Met dit beleid doen de diensten recht aan een regeling die werkbaar is én zorgvuldige waarborgen voor privacy heeft die evenzeer nodig zijn.
Stevige waarborgen voor bulkdatasets
Aanvullend op de Wiv 2017 is er op verzoek van ministers Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en Bijleveld-Schouten (Defensie) aangescherpt beleid opgesteld voor de omgang met bulkdata.
In dit beleid staat de inbreuk op de privacy centraal, niet de manier waarop gegevens worden verworven. Het uitgangspunt daarbij is dat de waarborgen steviger zijn naarmate de inbreuk op privacy groeit. Zo worden er strengere voorwaarden verbonden aan wie er toegang krijgt tot de gegevens. Ook zal er vaker worden getoetst of gegevens moeten worden verwijderd.
De ministers bepalen vooraf hoe de diensten moeten omgaan met een bulkdataset en moeten toestemming geven voor het delen van gegevens.
Meldingsplicht
Ook de rol van toezichthouder CTIVD wordt bij de omgang met bulkdatasets wordt versterkt. De commissie wordt actiever betrokken bij dit proces door de introductie van een aantal meldingsplichten, waaronder de verstrekking van gegevens aan andere diensten.
Tijdelijke regeling
Het aangescherpte beleid is een aanvullende tijdelijke regeling op de huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017). Deze wet wordt op dit moment geëvalueerd. De onafhankelijke evaluatiecommissie zal daarbij specifiek kijken naar het onderwerp bulkdata en gaat zich naar verwachting uitspreken over een structurele regeling.