Economische veiligheid en klassieke spionage
Nederlandse topsectoren en kennisinstellingen beschikken over hoogwaardige en unieke kennis en kunnen een doelwit zijn voor spionage door andere landen. Bij klassieke spionage stelen personen in het geheim informatie. Dat kan schade toebrengen aan de organisaties waar de bronnen actief zijn en aan de Nederlandse economie.
Landen zetten om uiteenlopende redenen menselijke bronnen in om te spioneren. Klassieke spionage kan bijdragen aan het inwinnen van informatie over de politieke of economische situatie in een land, maar is ook een middel om bedrijfsgeheimen, specifieke kennis of technologie te stelen.
In het geval van economische spionage is dat laatste vaak het primaire doel.
Waarom is Nederland doelwit?
Nederland heeft een open samenleving, een sterke economie en het is een van de meest ontwikkelde en innovatieve landen ter wereld. Andere staten spioneren om meer te leren over onze politieke, militaire en economische situatie en zijn actief op zoek naar wetenschappelijke en technologische kennis om hun eigen economie en krijgsmacht te bevorderen.
Uit onderzoek blijkt dat onder meer topsectoren de laatste jaren doelwit zijn (geweest) van spionage door andere landen. Dit gebeurt steeds vaker digitaal, maar klassieke spionage komt ook nog steeds veel voor.
Zo kunnen buitenlandse spionnen die actief zijn in Nederland zich presenteren als lid van een overheidsdelegatie of werknemer van een buitenlands bedrijf of kennisinstelling. Op deze manier krijgen zij op aanvankelijk onverdachte wijze toegang tot interessante wetenschappelijke, zakelijke en politieke kringen.
Wat zijn de gevolgen?
Het nadelige effect moet niet worden onderschat. Bedrijven in de Nederlandse hightechsector, waaronder defensietoeleveranciers, moeten de komende jaren rekening houden met een voortdurende spionagedreiging uit onder meer Rusland en China. In het licht van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zien we een vergrote interesse vanuit Rusland in Nederland en andere westerse economieën.
Een voorbeeld van hoe Rusland hierbij te werk gaat, is het netwerk van menselijke bronnen dat in december 2020 door de AIVD is verstoord en opgerold. De inlichtingenofficier in kwestie had een aanzienlijk netwerk opgebouwd van meer dan tien personen die werkten (of hadden gewerkt) in de Nederlandse hightechsector. Een ander voorbeeld is de verstoring van de activiteiten van een Russische inlichtingenofficier richting het Internationaal Strafhof.
Wat is ertegen te doen?
De AIVD wil de maatschappij bewust(er) maken van de risico’s van economische spionage. In dat kader gaan we naar overheden, bedrijven en onderwijsinstellingen toe om te vertellen over de risico's en te adviseren over hoe deze kunnen worden beperkt. Het is uiteindelijk aan de organisatie of instelling zelf om tegenmaatregelen te treffen. Er ligt een wetsvoorstel 'uitbreiding strafbaarheid spionageactiviteiten'. Daarin is opgenomen dat buitenlandse inmenging wordt tegengegaan, o.a. door spionage strafbaar te stellen.
Een eerste goede stap is dat overheidsorganisaties, bedrijven en kennisinstellingen zich beter realiseren dat buitenlandse actoren verregaande interesse kunnen tonen in specialistische kennis en technologie. Minstens zo belangrijk is dat medewerkers van dit soort organisaties weten waar zij intern een verdacht contact kunnen melden.
Meer weten?
Download het Dreigingsbeeld Statelijke Actoren (DBSA). Deze gezamenlijke publicatie van AIVD, MIVD en NCTV gaat dieper in op het risico op (digitale) spionage door statelijke actoren, de kwetsbaarheid van nationale veiligheidsbelangen en het belang om deze te beschermen.
Ga terug naar: economische veiligheid.