Voorwoord

De AIVD ziet een wereld die steeds openlijker in conflict is. Spionage, cyberaanvallen, economische voorsprong en desinformatie zijn de wapens waarmee landen hun invloedssferen afbakenen en hun belangen najagen, zo nodig ten koste van anderen. De AIVD sprak de afgelopen jaren van ‘greyzone-conflict’, mede omdat zulke activiteiten veelal buiten het publieke zicht plaatsvinden.

In 2024 ging vooral Rusland onverholener te werk. Met meer agressie, ook tegen mensenlevens gericht. Onder meer Duitsland, Polen en Finland houden Rusland verantwoordelijk voor het vernielen van vitale voorzieningen, een poging tot moord en aanslagen met brandbommen. Het regime gebruikt sabotage die grenst aan staatsterrorisme om in Europa angst te zaaien. De AIVD en de MIVD hebben ook voorbereidingen voor sabotage in Nederland onderkend. Het regime opereert zo omdat Putin zich niet alleen in conflict beschouwt met Oekraïne, maar met het Westen als geheel, en zeker met Europa.

Hoe complex de internationale verhoudingen ondertussen zijn, blijkt onder meer in de relatie met China. Het land was in 2024 wederom tegelijk Nederlands partner en tegenstrever. Het eerste onder meer door gewaardeerde handelscontacten. Het laatste door (in 2024 aan het licht gekomen) spionage bij de Nederlandse overheid, het ondermijnen van het verdienvermogen van onze bedrijven en door de levering van aanvalsdrones aan Rusland waarmee Putin zijn oorlog tegen Oekraïne kon voortzetten.

Steeds bleken in 2024 de internationale ontwikkelingen en de binnenlandse veiligheid van Nederland met elkaar verbonden. Zo droeg de Gaza-oorlog, die in 2024 verder escaleerde, binnen Nederland bij aan polarisatie en extremistisch geweld. Ook werden beelden van die oorlog misbruikt door ISIS om de rekrutering onder aanhangers in westerse landen op te voeren, en ze te stimuleren tot het plegen van aanslagen. Aanslagen waarvan we in 2024 mogelijk in Nederland en zeker in buurlanden weer tragische voorbeelden hebben gezien.

Ook uit rechts-terroristische hoek waren terroristische aanslagen voorstelbaar. En voor het eerst sinds het ontstaan van het anti-institutioneel extremisme zijn Nederlandse aanhangers daarvan vervolgd voor terroristische misdrijven. Zij hadden concrete plannen om ‘burgerarresten’ uit te voeren. Bij hun aanhouding zijn wapens gevonden. 

Ook bij het onderzoek naar de criminele netwerken die de democratische rechtsorde van Nederland (kunnen) ondermijnen bleek hoezeer nationale dreigingen en internationale ontwikkelingen inmiddels verbonden zijn. De AIVD heeft in 2024 vastgesteld dat sommige criminele netwerken vergaande capaciteiten hebben om inlichtingenonderzoek te doen naar personen die zij als dreiging zien, dat kunnen ook officieren van justitie, rechters, journalisten of politici zijn. Die capaciteiten worden mogelijk gemaakt door de omvang van de internationale drugshandel, en ze maken dat landen die hier willen spioneren of (moord)aanslagen willen plegen graag van zulke criminele netwerken gebruikmaken.

Wie de dreigingen tegen Nederland in 2024 overziet, zal zich niet alleen afvragen in wat voor wereld we leven, maar ook wat ons in reactie op dit dreigingsbeeld te doen staat. Dit jaarverslag illustreert dat we niet machteloos zijn. Nederland, de AIVD en partners, kunnen veel doen om onze nationale veiligheid en manier van samenleven te beschermen.

Nu bijvoorbeeld zowel het Openbaar Ministerie en de politie als de AIVD vanuit hun eigen wettelijke taken criminele netwerken onderzoeken, krijgt Nederland een completer beeld van het fenomeen en daardoor zijn concrete kwetsbaarheden en dreigingen weggenomen.

Dankzij de samenwerking tussen Europese inlichtingen- en veiligheids- diensten zijn verschillende jihadistische aanslagplots tijdig voorkomen. Onder meer het Europees Kampioenschap voetbal en de Olympische Spelen hebben daardoor veilig kunnen doorgaan.

Ook heeft de Europese samenwerking tegen de dreiging uit Rusland ervoor gezorgd dat sabotagepogingen zijn voorkomen of mislukt, en dat Rusland steeds meer is aangewezen op criminelen of individuen en organisaties die zichzelf aanbieden omdat Russische inlichtingenofficieren eerder zijn ontmaskerd en uitgezet.

De AIVD bracht in 2024 73 ambtsberichten uit (17 meer dan in 2023) en 319 inlichtingenberichten, waarvan 117 samen met de MIVD. Die stelden partners in staat aanhoudingen te verrichten en dreigingen weg te nemen, of ze vergrootten hun begrip van dreigingen en kwetsbaarheden. 

Met bedrijven hebben we gewerkt aan het vergroten van de cyberveiligheid van het Nederlands bedrijfsleven. En met de Rijksoverheid en tal van andere organisaties hebben we bijgedragen aan manieren om Nederland veerkrachtiger te maken bij crises en uitval.

Ik wil hier mijn waardering uitspreken voor onze samenwerkingspartners. Sterke samenwerkingen maken Nederland veiliger, daarom is het één van onze doelen daar meer in te investeren. We richten ons bovendien op doortastend handelen, technologisch koploperschap en het werven, binden en ontwikkelen van de beste mensen. In soms verwarrende tijden is dat wat nodig is om te staan voor onze nationale veiligheid.