Beslismedewerker veiligheidsonderzoeken

Gevoelige informatie

'Vertrouwensfuncties zijn functies waarbij werknemers misbruik kunnen maken van kennis of bevoegdheden om de nationale veiligheid te schaden.

Daarbij kun je denken aan een baan waarbij je staatgeheime of gevoelige informatie kunt inzien of een functie waarin je zelfstandig en ongecontroleerde toegang hebt tot vitale bedrijfsprocessen.

Als geheime informatie bekend wordt bij bijvoorbeeld terroristen of spionnen uit andere landen, lopen Nederlandse burgers serieus gevaar.

Daarom ondergaan mensen die een vertrouwensfunctie willen vervullen eerst een veiligheidsonderzoek. Daarin kijken wij of iemand betrouwbaar is en niet chantabel.'

'Vertrouwensfuncties komen vaak voor in vitale sectoren, zoals ministeries, luchthavens of energiebedrijven.'

Vitale sectoren

'Vertrouwensfuncties komen het meest voor in vitale sectoren, waaronder ministeries, luchthavens, energie- en telefoniebedrijven.

Een veiligheidsonderzoek is ook nodig om te kunnen werken op bepaalde plaatsen waar niet iedereen zomaar in mag. Een goed voorbeeld is het beschermde gedeelte van Schiphol. Kwaadwillenden die daar rondlopen kunnen het werk in dit vitale onderdeel van de Nederlandse economie in gevaar brengen.'

'Wij mogen geen onderzoek doen naar potentiële ministers en staatssecretarissen.'

Niet voor ministers

'De enigen waar we geen veiligheidsonderzoek naar kunnen doen zijn potentiële ministers en staatssecretarissen. Dan zouden we namelijk invloed kunnen krijgen op de samenstelling van een kabinet en dat past niet in een democratie.

De persoon die het kabinet samenstelt, de formateur, vraagt de AIVD wél om naslag te doen.

Daarbij kijken we in onze eigen systemen of een kandidaat-minister daarin voorkomt (en op welke manier). Maar de formateur vraagt ook aan Justitie en bij de Belastingdienst om informatie over mensen die hij voor een ministerspost op het oog heeft.'

'Het is niet zo dat personen met een strafblad nooit een vertrouwensfunctie kunnen vervullen.'

Van licht naar zwaar

'Er zijn verschillende soorten veiligheidsonderzoeken. Voor de eenvoudigste hoeft iemand alleen een formulier met vragen in te vullen. Ondertussen check ik of diegene een strafblad heeft. Daarbij houden we er wel rekening mee hoe zwaar de strafbare feiten zijn.

Ook telt mee hoe lang geleden zo'n feit heeft gespeeld en hoe oud de persoon toen was. Het is niet zo dat mensen die iets in hun jeugd hebben uitgehaald, nooit meer een vertrouwensfunctie kunnen vervullen.

Voor de zwaarste vertrouwensfuncties, zoals bij AIVD'ers, doen we uitgebreider onderzoek. Ik kan dan ook gesprekken voeren met degene die wij onderzoeken en met mensen die iets over die persoon kunnen vertellen.'

'Ik probeer te duiden hoe kwetsbaar de persoon is die ik voor een vertrouwensfunctie onderzoek.'

Kwetsbaar

'Tijdens een veiligheidsonderzoek probeer ik erachter te komen in hoeverre de persoon die ik onderzoek kwetsbaar is.

Wat is de kans dat iemand kan worden gechanteerd met iets wat hij of zij ooit gedaan heeft? En wat is de kans dat iemand dingen doet die gevaarlijk zijn voor de democratische rechtsorde?

Ik beoordeel ook in hoeverre iemand beïnvloed wordt door bijvoorbeeld verslavingen of geldproblemen en of iemand over belangrijke zaken liegt. En hoe gedragen ze zich op sociale media?

Voor een veiligheidsonderzoek mogen wij mensen niet afluisteren en ook niet achtervolgen of in de gaten houden. Een veiligheidsonderzoek duurt alles bij elkaar zo'n acht tot tien weken.'

Geen bezwaar

'Als er geen bezwaar tegen een onderzochte persoon is geven we een verklaring van geen bezwaar (VGB) af.

Als we wel denken dat de persoon die wij hebben onderzocht gevaar voor Nederland kan opleveren in een vertrouwensfunctie, krijgt diegene geen VGB. Dan gaat de nieuwe baan niet door.'

Meer weten?

Meer ervaringen van AIVD'ers lezen? Ga terug naar het overzicht.