Screening van kandidaat-Kamerleden

Partijen verantwoordelijk voor integriteit gekozen volksvertegenwoordigers

Hoewel de verantwoordelijkheid voor de integriteit van een kandidaat-Kamerlid uiteraard bij de persoon zelf ligt, dragen ook politieke partijen verantwoordelijkheid voor de samenstelling van hun kandidatenlijst.

Dat geldt voor Eerste en Tweede Kamerleden en leden van Provinciale Staten. En het geldt ook voor leden van het Europees Parlement. Om de integriteit van beoogde kandidaten te toetsen hebben zij de volgende mogelijkheden. De partij kan:

• de beoogde kandidaat een uitgebreid curriculum vitae vragen;
• de beoogde kandidaat een opgave vragen van nevenfuncties;
• de beoogde kandidaat vragen een verklaring omtrent het gedrag te overleggen;
• referenten en informanten over de beoogde kandidaat horen.

Taak bij twijfel over vermoeden van gevaar voor nationale veiligheid

Bestaan er na het eigen onderzoek van een partij naar de integriteit van een beoogd kandidaat-Kamerlid nog bedenkingen tegen deze persoon, dan kan de voorzitter van de politieke partij via de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een verzoek bij ons indienen.

Als de AIVD een verzoek krijgt om naslag te doen, dan maken wij aan de hand van de bedenkingen van de partijvoorzitter een eigen afweging: kan de persoon vanuit de positie die hij krijgt een gevaar vormen voor het voortbestaan van het democratisch bestel?

Alleen als het antwoord op deze vraag ‘ja' is, nemen wij het naslagverzoek in behandeling.

AIVD doet naslag in eigen systemen

Met de gegevens die de partijvoorzitter heeft aangedragen verrichten wij naslag in de eigen systemen naar de betrokken persoon.

De minister van BZK meldt in een ambtsbericht aan de partijvoorzitter of de aangedragen persoon of zijn activiteiten al dan niet een risico vormen voor de integriteit van de openbare sector. Ook wordt de Commissie van Toezicht voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten hierover geïnformeerd.

Als het resultaat van de naslag, gecombineerd met de gegevens die zijn verstrekt door de partijvoorzitter, leidt tot het ernstige vermoeden dat het kandidaat-Kamerlid de nationale veiligheid kan schaden, dan kunnen wij ook besluiten nader onderzoek in te stellen.

Deze persoon wordt dan onderwerp van onderzoek. Dit onderzoek moet uiteraard vallen binnen de wettelijke taakomschrijving van de dienst.

Eigen onderzoek door de AIVD

Het is ook mogelijk dat wij in een lopend onderzoek stuiten op een persoon die als kandidaat-Kamerlid op een van de lijsten blijkt te staan.

Als dat een risico oplevert voor de nationale veiligheid, informeren wij de partijvoorzitter spontaan, dus zonder dat de partijvoorzitter hiervoor zelf een verzoek heeft ingediend.

Geen veiligheidsonderzoek naar kandidaten

De term 'screening' staat niet als zodanig in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten genoemd. Wij doen naslag (f-taak) en wij kunnen veiligheidsonderzoeken verrichten. 

De AIVD kan geen veiligheidsonderzoek instellen naar een kandidaat-Kamerlid voor de Tweede Kamer, omdat veiligheidsonderzoeken alleen gedaan worden naar personen die voor een zogeheten 'vertrouwensfunctie' in aanmerking willen komen.

Het Kamerlidmaatschap kan vanwege grondwettelijke beperkingen niet als vertrouwensfunctie worden aangewezen.

De taak om op verzoek van de minister van BZK naslag te doen naar een kandidaat-lid van een vertegenwoordigend orgaan geldt voor alle gekozen volksvertegenwoordigers op centraal en decentraal niveau. Dus ook voor Eerste en Tweede Kamerleden  en leden van Provinciale Staten. Dit geldt ook voor leden van het Europees Parlement.

• Lees ook: Screening van kandidaat-bewindspersonen
• Lees ook: Screening van kandidaat-gemeenteraadsleden

Of ga terug naar Naslag op verzoek van anderen.